Unia Europejska gwarantuje wszystkim swoim obywatelom zabezpieczenie na wypadek choroby i macierzyństwa, starości, niezdolności do pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.
Odkąd Polska stała się członkiem Unii Europejskiej, możemy swobodnie przemieszczać się i pracować w każdym kraju członkowskim.
Wiele osób korzysta z tej możliwości. Czy jednak w ten sposób nie tracą praw związanych z podleganiem ubezpieczeniom społecznym?
Jako pełnoprawni członkowie Unii Europejskiej mamy zagwarantowane prawo do zabezpieczenia społecznego oraz do świadczeń z tym związanych na takich samych zasadach jak osoby, które się nie przemieszczają i całe życie mieszkają i pracują w jednym państwie członkowskim.
Wnioskodawca może uzyskać dwie emerytury: irlandzką wypłacaną przez ubezpieczyciela irlandzkiego oraz polską, wypłacaną przez ZUS.
Unia jako całość nie ma wspólnego systemu ubezpieczeń społecznych. Każde z państw członkowskich ma swój własny system i gwarantuje świadczenia według własnych przepisów. Jednak są pewne zasady, które pozwalają zabezpieczać obywateli państw członkowskich Unii, niezależnie od ich miejsca zamieszkania i miejsca wykonywania pracy.
Jakie to zasady?
Jest ich wiele, tak jak wiele może być sytuacji życiowych. Ale najważniejsze są cztery zasady związane z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego określone w rozporządzeniach Rady Europejskiej nr 1408/71, 574/72 i 859/03.
Chodzi o zasadę równego traktowania, zasadę jedności stosowanego ustawodawstwa, zasadę zachowania praw w trakcie nabywania oraz zasadę zachowania praw nabytych.
Nakazują one równe traktowanie obywateli wszystkich państw członkowskich Unii, podleganie ustawodawstwu tylko jednego państwa członkowskiego, sumowanie okresów ubezpieczenia przebytych w różnych państwach członkowskich i transfer świadczeń do innych państw członkowskich.
Jak ma rozumieć te zasady osoba, która wyjeżdża np. do pracy w Irlandii?
Przede wszystkim oznacza to, że każdy, kto pracuje legalnie, ten jest ubezpieczony i płaci składki tylko w tym państwie członkowskim, w którym wykonuje pracę.
Jeżeli więc ktoś jedzie do pracy w Irlandii, to powinien się zarejestrować w tutejszej instytucji ubezpieczeniowej i do niej przekazywać składki – tak samo jak każdy Irlandczyk.
Warto zaznaczyć, że zasada ta nie dotyczy osób delegowanych do wykonywania czasowo pracy w innym państwie. Jeżeli więc to polska firma wysyła pracownika na kontrakt w Irlandii, to wówczas jest on nadal ubezpieczony w Polsce, bo tutaj działa jego pracodawca.
Pracownicy ambasad i konsulatów
Na innych zasadach ubezpieczeni są pracownicy zaliczani do personelu obsługi placówek dyplomatycznych i konsularnych oraz członkowie personelu pomocniczego Wspólnot Europejskich (np. tłumacze).
Te osoby mogą same wybrać państwo, w którym chciałyby być ubezpieczone. Powinny w tym celu wypełnić formularz E 103 i przekazać go pracodawcy lub instytucji ubezpieczeniowej w państwie członkowskim, które zostało przez nie wybrane.
Wiele osób deklaruje, że po wyjeździe nie wróci już do kraju. Czy na starość będą mogły liczyć na emeryturę?
Oczywiście, że tak. W przypadku złożenia wniosku o emeryturę lub rentę, instytucja ubezpieczeniowa w państwie, w którym pracownik był ubezpieczony, rozpatruje ten wniosek zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie.
Przyznanie świadczenia zależy od spełnienia warunków, jakie wynikają z przepisów danego państwa członkowskiego członkowskiego, uprawniających do emerytury lub renty. W szczególności zależy to od spełnienia warunku osiągnięcia wymaganego wieku i stażu ubezpieczeniowego.
Wysokość świadczenia zwykle uzależniona jest od długości okresów ubezpieczenia (czyli np. okresu pracy). Jeśli okres ubezpieczenia w państwie, które ustala świadczenie, jest krótszy niż minimalny okres wymagany do ustalenia tego świadczenia albo gdy świadczenie ustalone z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia w innym państwie członkowskim będzie korzystniejsze od świadczenia ustalonego na podstawie okresów przebytych wyłącznie w tym państwie, wówczas uwzględnia się wszystkie te okresy łącznie.
Mówiąc jaśniej, jeśli ktoś pracuje w Irlandii i będzie się tam ubiegać o przyznanie emerytury, może – oprócz okresów ubezpieczenia przebytych w Irlandii – mieć również uwzględnione okresy ubezpieczenia przebyte w Polsce.
Świadczenie wypłaca zawsze ta instytucja, która zdecydowała o przyznaniu świadczenia. Jeśli osoba, która uzyskała prawo do emerytury w Irlandii zdecyduje się wrócić do Polski, irlandzka instytucja ubezpieczeniowa (odpowiednik ZUS) będzie jej przelewała należności z tytułu tego świadczenia do Polski.
Należy zauważyć, że wnioskodawca, który pracował i był ubezpieczony w Polsce i w Irlandii, może ubiegać się również o polską emeryturę, do której prawo nabędzie po spełnieniu warunku wieku i stażu emerytalnego obowiązującego w Polsce. Jeżeli okresy ubezpieczenia w Polsce nie będą wystarczające do przyznania polskiej emerytury, ZUS przy ustalaniu tego świadczenia uwzględni także okresy irlandzkie.
Wnioskodawca może zatem uzyskać dwie emerytury: irlandzką, wypłacaną przez instytucję ubezpieczeniową Irlandii oraz polską, wypłacaną przez ZUS.
Tomasz J. Kaplan
Polskie Biuro Rachunkowe w Irlandii KAPLAN.PL
